گراز در لوسترفروشی

سعید حجاریان رهنمود نامه ای برای حزب مشارکت نوشته بود که در آن طرز برخورد دولت نهم با جامعه مدنی را به رها کردن یک گراز در مغازه لوسترفروشی تعبیر کرده بود. از دید وی گراز دولت احمدی نژاد دیوانه وار به جان عناصر جامعه مدنی افتاده است و هر حرکتش به تخریب بخشی از آن منجر می شود. وی اولین وظیفه حزب مشارکت را حفظ بقایای "مدنیت" و نجات بقایای آنچه به جا مانده است دانسته بود.
این تعبیر دقیق و سنجیده ای است. از مشخصات بارز ظهور غول دیکتاتوری یکی همین تخریب سازمان ها و نهادهای مستقل از دولت مرکزی است. در واقع از میان برداشتن مرزبندی بین جامعه مدنی و قدرت بالفعل مهمترین پارامتر آمدن یک دولت تمامیت خواه است. لباس مشکی ها در ایتالیا پیش از آنکه "مانیفست مبارزات فاشیستی" را انتشار دهند ابتدا در سال 1919 اولین دسته فاشیستی را در شهر میلان تشکیل دادند و به جنگ و جدال با سایر نهادها پرداختند تا سرانجام در 1922 به قدرت رسیدند و در 1925 موسولینی خود را "دوچه" نامید. هیتلر نیز از دهه 1920 تا 1933 مسیر مشابهی را پیمود.
اما پروسه تمامیت خواهی در ایران بنا به شرایط خاص جامعه ایرانی متفاوت از این دو کشور است. در ایران امروز دولت صرفا به تخریب جامعه مدنی نمی پردازد چون به بخش های کلیدی آن در موقعیت های ویژه نیاز دارد. کار پنهان دستگاه قدرت تنها از میان برداشتن بخش های معترض و ناسازگار با کلیت ساختار و دفاع از بخش های هم هدف در وهله اول و بخش های منفعل در وهله دوم است. هنوز این تنها کارویژه دستگاه قدرت نیست. چون حذف بخش های معترض جامعه در نهایت هزینه سنگینی را به ساختار قدرت تحمیل می کند از این رو آفریدن و پر و بال دادن به نهادهای مشابه و لینک شده به ساختار قدرت به جای نهادهای ناسازگاراز مهمترین کارهای آن است. براحتی می توان لیست بلند بالایی از نهادها و انجمن ها و موسساتی که در دهه سوم جمهوری اسلامی به عنوان آلترناتیو بخش های معترض بوجود آمده است فراهم کرد. نهادهایی که به موازات انجمن های اسلامی، کانون ها و غیره پدید آمده است و همان نقش و کارکرد را با لینک به قدرت انجام می دهند. این نوآوری جمهوری اسلامی در شکل بخشی به قالب تمامیت خواهی با عناصر تحریف شده جامعه مدنی به حق کار شایانی بوده است و باید دید تا کجا می تواند ادامه دهد.
گرازی که حجاریان از آن نام می برد صرفا به شکستن لوسترهای یک فروشگاه می پردازد ولی همزمان جنب همان فروشگاه یک لوسترفروشی اغواکننده تر راه اندازی کرده است که اتفاقا خریدار هم کم ندارد!